Me të drejtë shqiptarët mund të mendojnë se një rritje e pagës mesatare apo asaj minimale do të thotë më shumë kursime për familjet e tyre. Por në fakt nuk funksionon kështu. Pasi çdo gjë është në përputhje me kostot e jetës në vendin tonë, që rriten dita ditës.
Pra propozimi i Ramës për një rritje pagash nuk sjell më shumë para në shtëpinë tonë. Pagat mund të rriten, por në kushtet aktuale, shqiptarët mund të ndodhë që të varfërohen dhe më shumë. Kjo pasi rritja e pagave me qëllime elektorale nuk është zgjidhje, por thellim i problemit. Të fillojmë me shifrën më domethënëse.
Një familje shqiptare shpenzon 41.6% të buxhetit mujor në ushqime, ndërkohë në BE, një familje europiane shpenzon 17% të buxhetit, dy herë më pak ndërkohë që fitojnë dy herë më shumë. Ky nivel i ulët shpenzimi bën që 1 në 2 familje shqiptare (50.8%) të jenë në rrezik varfërie e përjashtimi social. Kjo shifër e bën familjen shqiptare më të varfrën në Europë. Por dhe në rajonin e Ballkanit, ku vendi i dytë në renditje pas Shqipërisë është Mali i Zi me një diferencë të qenësishme (34.2%). Kjo varfëri mund të shpjegohet lehtësisht nga impakti i keq-qeverisjes në nivelin e shpenzimeve familjare shqiptare. Fillojmë me kostot e transportit.
Shifrat e 10 vjeçarit të fundit trëgojnë se shqiptarët kanë paguar çmimin për litër nafte ndër më të lartit në Europë. Kjo ndodh në veçanti për shkak të rritjes së taksës së qarkullimit pas vitit 2013 nga 8.4 në 32 lekë/litri përfshi taksat. Kësaj rritjeje i shtohet dhe ‘arbitrariteti’ i bordit të çmimeve çka bën që sot, në prillin e vitit 2023, çmimi i litrit ta vendosë Shqipërinë në vendin e 9 nga shtrenjtësia krahasuar me 27 vendet anëtare të BE. E njëjta shtrenjtësi krahasuar me rajonin e Ballkanit.
Në Shqipëri litri i naftës kushton 1.64 euro ndërkohë në Maqedoni 1.17 euro. Vendimmarrjet jo-transparente dhe qartësisht anti-treg të këtij bordi, pra vetë shteti, është shkaku që shqiptarët paguajnë naftën më të shtrenjtë. Dhe këtu nuk po zgjatemi tek cilësia e karburantit apo mungesa totale e transportit publik ndër-qytetas si ai me tren, ku fajtori mbetet po i njëjti, shteti. Vijojmë me kostot e shportës.
Taksa e vlerës së shtuar (TVSH) për produktet ushqimore në Shqipëri është 20%, ndërkohë që në shumicën e vendeve të BE-së ajo është 0% si në Maltë, në 4% në Itali, 5.5% në Francë apo 10% në Austri. Sërisht e njëjta situatë në rajon. Në Maqedoni TVSH për produktet ushqimore është 5%, në Mal të Zi 7%, në Kosovë 8% e në Serbi 10%. Me pak fjalë, teksa një qytetar shqiptar shpenzon 5.000 lekë për ushqime, 1.000 i shkojnë shtetit në taksa. Dhe meqë jemi tek çështja e ushqimit, kemi taksën më të lartë por kemi nivelin më të ulët të subvencionimit për bujqësinë në rajon dhe në BE! Sërisht lind pyetja, ku është shteti? Kostot e energjisë dhe ujit. Sërisht më të shtrenjtët në rajon. Çmimi i KëH në Shqipëri në gjysmën e parë të 2022 ishte 0.094 euro, ndërkohë në Kosovë 0.061, në Serbi 0.08 e kështu me rradhë. Kjo diferencë në çmim ndër të tjera shpjegohet edhe nga praktikat klienteliste abuzive me asetet hidrike të cilat shkojnë deri aty sa gjatë vitit 2022, shteti shqiptar ta ketë blerë energjinë mesatarisht me 305 euro/MëH, ndërkohë që e ka shitur me 174 euro/MëH. Dyfish diferencë, pasi vetëm kështu mund të sigurohej një fitim i volitshëm për hallkat ndërmjetëse. Në paralel, humbjet e energjisë elektrike shkonin në rreth 500 milion euro, ose pak më shumë sa vlera e totalit të importit të energjisë. Ku është shteti? E njëjta situatë me ujin e pijshëm.
Rritja e pagave nuk e ul varfërinë që sjell korrupsioni, përkundrazi e shton atë. Pasi një rritje artificiale e pagave do të sjellë rritje të borxhit publik, e cila do të sjellë rritje të presionit fiskal e të interesit bankar bazë, dhe në përfundim rritje të inflacionit. Kjo është spiralja që përjetuan shumë ekonomi pas krizës së Covid-19. Çka do të thotë që edhe nëse paga rritet, kombinimi i këtyre faktorëve do të sjellë që fuqia blerëse e familjeve shqiptare mund të mbetet po atu ku ishte, mbase dhe mund të zvogëlohet.
